Ο σακχαρώδης διαβήτης είναι μια χρόνια πάθηση η οποία μπορεί να παραμένει «σιωπηλή» για μεγάλα χρονικά διαστήματα. Τα υποκειμενικά ενοχλήματα των ασθενών, συχνά δε συνδέονται με τα ευρήματα του αντικειμενικού ελέγχου και η εξέλιξη της νόσου είναι απρόβλεπτη. Είναι μια νόσος που δεν μπορεί να ιαθεί οριστικά, μπορεί όμως να ελεγχθεί με τη βοήθεια της φαρμακευτικής θεραπείας άλλα και της πειθαρχίας από πλευράς του ασθενούς όσον αφορά τον τρόπο ζωής του. Η τέλεια ρύθμιση των επιπέδων σακχάρου στόχο έχει την πρόληψη τόσο των οξέων άλλα και των χρόνιων επιπλοκών της νόσου.
Η ανακάλυψη και χρησιμοποίηση της ινσουλίνης έχει μειώσει σημαντικά την παρουσία οξέων επιπλοκών. Συχνά όμως διαβητικοί ασθενείς αντιμετωπίζουν καταστάσεις υπογλυκαιμίας ή υπεργλυκαιμίας, στην πλειονότητα τους ήπια, που είναι όμως δυνατόν να γίνουν σοβαρά με απειλητικές συνέπειες για την υγεία και τη ζωή τους.
Η υπογλυκαιμία παρατηρείται πιο συχνά στους ινσουλινοθεραπευόμενους ασθενείς, ορισμένες φορές όμως είναι ανεπιθύμητο αποτέλεσμα της δράσης των σουλφονυλουριών μακράς διάρκειας δράσης, ιδιαίτερα σε ηλικιωμένους ή σε αυτούς με ηπατική ή νεφρική δυσλειτουργία.
Οφείλεται σε αυξημένη δόση ινσουλίνης, σε καθυστερημένη ή μικρότερη ποσότητα λήψης τροφής ή σε αυξημένη ένταση ή διάρκεια άσκησης. Μπορεί να εκδηλωθεί με υπεριδρωσία, τρόμο, αίσθημα θερμότητας, άγχος –ανησυχία, ναυτία, αίσθημα πείνας, θόλωση όρασης, κατάπτωση, αδυναμία, ζάλη, σύγχυση, πονοκέφαλο, αδυναμία συγκέντρωσης.
Ηλικιωμένοι ασθενείς, ασθενείς με συχνά υπογλυκαιμικά επεισόδια και ασθενείς με διαβητική αυτόνομη νευροπάθεια μπορεί να παρουσιάσουν μερική ή πλήρη απώλεια αντίληψης των πρόδρομων συμπτωμάτων της υπογλυκαιμίας. Η συμπτωματολογία υποχωρεί αμέσως μετά τη λήψη γλυκόζης από το στόμα (δισκία γλυκόζης, χυμό πορτοκάλι ή άλλο σακχαρούχο ποτό).Σε ασθενείς με μειωμένο επίπεδο συνείδησης η ενδοφλέβια χορήγηση γλυκόζης είναι ο πιο αποτελεσματικός τρόπος χορήγησης ή αν αυτό δεν είναι δυνατόν, η χορήγηση ενδομυϊκής χορήγησης γλυκαγόνης από το περιβάλλον.
Εκτός από την υπογλυκαιμία καταστάσεις που μπορεί να οδηγήσουν τον διαβητικό σε μείωση του επιπέδου συνείδησης ή ακόμα και σε κώμα είναι η διαβητική κετοξέωση, το υπεργλυκαιμικό υπεροσμωτικό κώμα, η γαλακτική οξέωση. Η διαβητική οξέωση συνήθως παρατηρείται σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 και σε ποσοστό 20% αποτελεί και την πρώτη εκδήλωση της νόσου, δεν είναι σπάνια όμως και σε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2.Εκκλυτικός παράγοντας είναι λοίμωξη οποιασδήποτε αιτιολογίας ,διακοπή ή μείωση της ινσουλινοθεραπείας, έμφραγμα μυοκαρδίου, εγκαύματα, τραύματα, εγχειρήσεις, εγκεφαλικά επεισόδια.
Σε αντίθεση με την οξεία εμφάνιση του υπογλυκαιμικού κώματος, η εμφάνιση της διαβητικής κετοξέωσης αρχίζει με συμπτωματολογία από την προηγούμενη μέρα με πολυουρία, πολυδιψία, καταβολή, ναυτία, εμετούς, κοιλιακό άλγος. Απαιτεί εισαγωγή σε νοσοκομείο με ποσοστό θνησιμότητας 5% σε άτομα κάτω των 40 ετών και 20 % στους ηλικιωμένους.
Το υπεργλυκαιμικό υπεροσμωτικό κώμα αφορά συνήθως διαβητικούς τύπου 2 μεγάλης ηλικίας και συνήθως προυπάρχουν οι ίδιοι εκλυτικοί παράγοντες και παρουσιάζεται σταδιακά με αδυναμία, πολυουρία, πολυδιψία επί εδάφους μειωμένης πρόσληψης υγρών.
Η επίτευξη επιμήκυνσης του χρόνου επιβίωσης των διαβητικών λόγω της φαρμακευτικής παρέμβασης είχε ως αποτέλεσμα την εμφάνιση χρόνιων επιπλοκών κυρίως από το αγγειακό δίκτυο. Η διαβητική αγγειακή νόσος χωρίζεται σε δύο κατηγορίες: τη μικροαγγειοπάθεια και τη μάκροαγγειοπάθεια.
Η προσβολή των μικρού μεγέθους αγγείων οδηγεί σε διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, διαβητική νεφροπάθεια, διαβητική νευροπάθεια.
Επιδημιολογικές μελέτες υποδεικνύουν ότι η άριστη ρύθμιση του γλυκαιμικού προφίλ μπορεί να εμποδίσει την έναρξη καθώς και να επιβραδύνει την εξέλιξη της ήδη εγκατεστημένης μικροαγγειοπάθειας.
Ο οφθαλμός επηρεάζεται σημαντικά και πολύ νωρίς από το σακχαρώδη διαβήτη. Ο κίνδυνος τύφλωσης από το διαβήτη είναι 25 φορές μεγαλύτερος από ότι στο γενικό πληθυσμό. Σε διαβητικούς τύπου 1 έχει διαπιστωθεί προοδευτική αύξηση του επιπολασμού της αμφιβληστροειδοπάθειας αυξανόμενης της χρονικής διάρκειας της νόσου ,εμφανίζεται 3-5 έτη μετά τη διάγνωση και περίπου όλοι οι διαβητικοί τύπου 1 προσβάλλονται σε 15-20 έτη.
Η επίπτωση σε διαβητικούς τύπου 2 είναι 50-80% στα 20 έτη. Η πλειονότητα των ασθενών δεν παρουσιάζει συμπτώματα μέχρι τα τελικά στάδια της αμφιβληστροειδοπάθειας, που είναι πλέον πολύ αργά για αποτελεσματική θεραπεία. Γίνεται λοιπόν αντιληπτό το πόσο σημαντική είναι η έγκαιρη διάγνωση της Δ.Α.
ώστε με την κατάλληλη αντιμετώπιση να συμβάλουμε στην πρόληψη της τύφλωσης.
Με τον όρο διαβητική νεφροπάθεια ορίζεται η έκπτωση της νεφρικής λειτουργίας, εκδηλώνεται κλινικά ως πρωτεινουρία και αποτελεί την πιο συχνή αιτία τελικού σταδίου χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Στο σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 κλινικά εμφανής νεφροπάθεια αρχίζει 10-15 έτη μετά την έναρξη της νόσου.
Νέες μέθοδοι ανίχνευσης μικρών ποσών λευκωματίνης στα ούρα (μικρολευκωματινουρία) μπορούν να σηματοδοτήσουν την έναρξη αρχόμενης διαβητικής νεφροπάθειας με αποτέλεσμα την έγκαιρη παρέμβαση με άριστη ρύθμιση του σακχάρου, αντιυπερτασική αγωγή, διακοπή του καπνίσματος, περιορισμού του λευκώματος της τροφής σε πρώιμη φάση για σταθεροποίηση της εξέλιξης της νεφρικής νόσου.
Οι επιπλοκές από το νευρικό σύστημα παρουσιάζουν ευρύ φάσμα κλινικών εκδηλώσεων. Η εισβολή μπορεί να είναι βραδεία με αιμωδίες, αίσθημα καύσους ή βελονισμών αρχικά συμμετρικά στα δάκτυλα του άκρου ποδός, επεκτεινόμενα προοδευτικά προς τα πάνω, όταν δε φθάσουν στους μηρούς προσβάλλουν και τα χέρια.
Διαπιστώνεται διαταραχή της αισθητικότητας του πόνου, της θερμότητας και της εν τω βάθει αισθητικότητας. Ήπια μυϊκή αδυναμία σε βαρύτερες μορφές. Συχνά είναι ασυμπτωματική και μπορεί να αποκαλυφθεί από ανώδυνα τραύματα ή εγκαύματα και τροφικές αλλοιώσεις, έλκη, και οστεοαρθροπάθειες.
Προσβολή του αυτόνομου νευρικού παρουσιάζεται με τη μορφή της ορθοστατικής υπότασης, ταχυκαρδίας, γαστροπάρεσης, άτονης κύστης, διαταραχές εφίδρωσης, διαταραχής στυτικής λειτουργίας στους άνδρες, διάρροια, μη αντίληψης της υπογλυκαιμίας, ανώδυνα εμφράγματα, καρδιακές αρρυθμίες και ανακοπές.
Λιγότερο συχνά παρουσία μονονευροπαθειών και νευροπαθειών κρανιακών νεύρων.
Η μακροαγγειοπάθεια του σακχαρώδη διαβήτη είναι ο λόγος της αυξημένης επίπτωσης καρδιακών εμφραγμάτων, εγκεφαλικών επεισοδίων, διαλείπουσας χωλότητας, γάγγραινας κάτω άκρων. Το έμφραγμα μυοκαρδίου παρουσιάζεται 3-5 φορές συχνότερα σε διαβητικούς ασθενείς και αποτελεί τη κύρια αιτία θανάτου των διαβητικών ασθενών.
Ο σακχαρώδης διαβήτης παραμένει μεγάλος παράγοντας κινδύνου καρδιαγγειακής νόσου ανεξάρτητα της ηλικίας, της παρουσίας αρτηριακής υπέρτασης, του καπνίσματος, της υπερχοληστεριναιμίας ή της υπερτροφίας της αριστεράς κοιλίας σύμφωνα με στατιστικές μελέτες που έχουν γίνει.
Το δέρμα προσβάλλεται με παρουσία ατροφικών καφέ κηλίδων συνήθως στην κνήμη, παρουσία ξανθωμάτων ή ελκών. Οι διαβητικοί είναι επίσης επιρρεπείς σε μυκητιασικές λοιμώξεις και πιο σπάνιες λοιμώξεις όπως εμφυσηματική χολοκυστίτιδα, κακοήθη εξωτερική ωτίτιδα.
Πολλές από τις επιπλοκές του σακχαρώδους διαβήτη θα μπορούσαν να προληφθούν ή να ελεγχθούν καλύτερα μέσα από τη συστηματική παρακολούθηση των ασθενών που θα πρέπει να περιλαμβάνει:
۰Οφθαλμολογική εξέταση σε διαβητικούς τύπου 1 σε 5 χρόνια μετά την έναρξη της νόσου και ακολούθως ετησίως. Στους διαβητικούς τύπου 2 αμέσως με τη διάγνωση και ακολούθως ετησίως.
۰Ελεγχος των κάτω άκρων με νευρολογική εξέταση και εκτίμηση των περιφερικών αγγείων.
۰Ελεγχος μικρολευκωματινουρίας
۰Ρύθμιση της αρτηριακής υπέρτασης, αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, της δυσλιπιδαιμίας, διακοπή του καπνίσματος, συστηματική άσκηση.
۰Αριστη ρύθμιση του σακχάρου.
Πηγές: Νάντια Χριστοδούλου, Ειδικευόμενη Ιατρός, Τμήμα Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισμού Νοσοκομείο «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο ΕΕΣ»