Ως αιτία θεωρείται η διαφορά μεταξύ προσλαμβανομένης ενέργειας με τη μορφή τροφής και καταναλισκόμενης ενέργειας. Η περίσσεια ενέργειας αποθηκεύεται στα λιπώδη κύτταρα τα οποία αυξάνουν σε μέγεθος (υπερτροφία) και σε αριθμό (υπερπλασία).
Η παχυσαρκία ορίζεται ως η υπερβολική αύξηση του σωματικού λίπους. Δείκτη του σωματικού λίπους αποτελεί ο δείκτης μάζας σώματος (ΒΜΙ) που ισούται με το σωματικό βάρος σε χιλιόγραμμα (κιλά) διαιρούμενο με το ύψος σε μέτρα στο τετράγωνο (kg/m2).
BMI μεταξύ 25-29kg/m2 υποδηλώνει άτομο υπέρβαρο και ΒΜΙ μεγαλύτερο ή ίσο με 30kg/m2 υποδηλώνει άτομο παχύσαρκο. Όμως, σε κλινικό επίπεδο, ο καλύτερος τρόπος να εκτιμήσει κανείς το σωματικό λίπος και κατ’ επέκταση την παχυσαρκία είναι η μέτρηση της περιφέρειας μέσης.
Επομένως, κοιλιακή παχυσαρκία στον άνδρα ορίζεται ως περιφέρεια μέσης ίση ή μεγαλύτερη των 102cm ,ενώ στην γυναίκα ως περιφέρεια μέσης ίση ή μεγαλύτερη των 88cm.
Ως αιτία θεωρείται η διαφορά μεταξύ προσλαμβανομένης ενέργειας με τη μορφή τροφής και καταναλισκόμενης ενέργειας. Η περίσσεια ενέργειας αποθηκεύεται στα λιπώδη κύτταρα τα οποία αυξάνουν σε μέγεθος (υπερτροφία) και σε αριθμό (υπερπλασία).
Κατά κάποιον τρόπο το λιπώδες κύτταρο συμπεριφέρεται ως είδος ενδοκρινικού κυττάρου και ο λιπώδης ιστός ως ενδοκρινής αδένας.Συνεπώς κάθε νόσος της οποίας η επίπτωση αυξάνει με την αύξηση του σωματικού βάρους μπορεί να ταξινομηθεί σε μία από τις εξής δύο κατηγορίες α)νόσοι που οφείλονται στην αυξημένη μάζα λίπους αυτή καθ’ εαυτή και β)νόσοι που οφείλονται τις μεταβολικές διαταραχές που προκύπτουν από την περίσσεια λίπους.
Νόσοι συνδεόμενες με αυξημένη μάζα λίπους
- Ψυχοκοινωνική συμπεριφορά. Το υπέρβαρο και κατ’ επέκταση παχύσαρκο άτομο συχνά αποδοκιμάζεται κοινωνικά και έρευνες διαπίστωσαν μεγαλύτερη ψυχολογική επιβάρυνση των παχύσαρκων γυναικών συγκριτικά με τους άνδρες.
- Σύνδρομο άπνοιας ύπνου. Διαταραχές στην λειτουργία των πνευμόνων αναφέρονται σε υπέρβαρα άτομα. Το αποτέλεσμα είναι η μείωση του υπολειπόμενου πνευμονικού όγκου λόγω της αυξημένης κοιλιακής πίεσης που ασκείται στο διάφραγμα. Χαρακτηριστικό των ατόμων αυτών είναι ότι «ροχαλίζουν» έντονα κατά την διάρκεια της νύχτας και παρουσιάζουν διαστήματα άπνοιας ελαχίστων δευτερολέπτων λόγω μειωμένου κορεσμού οξυγόνου. Μία πιθανή υπόθεση είναι πως η αυξημένη περιφέρεια του τραχήλου και η αυξημένη εναπόθεση λίπους στον φάρυγγα προκαλούν αποφρακτικά φαινόμενα.
- Νόσοι οστών, αρθρώσεων, μυών, συνδετικού ιστού και δέρματος. Η οστεοαρθρίτις έχει αυξημένη επίπτωση σε υπέρβαρα άτομα, επίσης ραγάδες μελάγχρωση του δέρματος ιδίως στην περιοχή του τραχήλου και στις εκτατικές επιφάνειες των αρθρώσεων. Η υπερτρίχωση στις γυναίκες μπορεί να αντανακλά διαταραχές του συστήματος αναπαραγωγής αυτών των ατόμων.
Νόσοι συνδεόμενες με υπερέκκριση των υπερπλαστικών λιπωδών κυττάρων
1)Σακχαρώδης διαβήτης, ινσουλινοαντίσταση και μεταβολικό σύνδρομο.
Η επίπτωση του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 αυξάνει με το μέγεθος και τη διάρκεια της παχυσαρκίας. Ένα ΒΜΙ 35kg/m2 αυξάνει τον σχετικό κίνδυνο του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 κατά 40%.Επιπλέον ο κίνδυνος είναι αυξημένος σε υπέρβαρα υπερτασικά άτομα που λαμβάνουν αγωγή με διουρητικά ή β αναστολείς.
Ένα άλλο αποτέλεσμα της παχυσαρκίας είναι η αυξημένη έκκριση ινσουλίνης και η αντίσταση στη δράση της. Η υπερινσουλιναιμία, με τη σειρά της, αυξάνει την ηπατική σύνθεση και έκκριση των χαμηλής πυκνότητας λιποπρωτεινών (VLDL), την σύνθεση του αναστολέα του ενεργοποιητή του πλασμινογόνου (ΡΑΙ),τη δράση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος και την επαναρρόφηση του νατρίου.
Η ινσουλινοαντίσταση αποτελεί τον κύριο παράγοντα του μεταβολικού συνδρόμου.
Λέγοντας μεταβολικό σύνδρομο εννοούμε την ύπαρξη 3 από τα παρακάτω 5 κριτήρια
- Περιφέρεια μέσης στους άνδρες >102cm και στις γυναίκες >88cm,
- HDL χοληστερόλη στους άνδρες <40mg/dl και στις γυναίκες <50mg/dl,
- Τριγλυκερίδια > ή = 150mg/dl,
- Γλυκόζη νηστείας >ή= 110mg/dl και
- Aρτηριακή πίεση συστολική> ή =130mmHg και/ή διαστολική >ή= 85mmHg.
Προϊόντα του λιπώδους ιστού, που συμμετέχουν στην ανάπτυξη του μεταβολικού συνδρόμου και για τα οποία γίνεται πολύς λόγος τελευταία, είναι η λεπτίνη ,η αδιπονεκτίνη και η ρεσιστίνη.
2)Νόσοι ήπατος (Μη αλκοολική λιπώδης διήθηση του ήπατος (ΝΑFLD),μη αλκοολική στεατοηπατίτιδα).Η ΝΑFLD αναφέρεται στην ύπαρξη ηπατομεγαλίας ,αυξημένων ηπατικών ενζύμων και παθολογικής ηπατικής ιστολογίας όπως στεάτωσης, στεατοηπατίτιδος, ίνωσης και κίρρωσης.
3)Νόσος των χοληφόρων οδών .Η χολολιθίαση αποτελεί την πρώτη σε συχνότητα ηπατοχοληφόρα παθολογία που συνδέεται με το αυξημένο σωματικό βάρος. Μία πιθανή εξήγηση της εμφάνισης χολολίθων («πέτρα στη χολή») είναι ο αυξημένος μεταβολισμός της χοληστερόλης που συνδέεται με το ολικό λίπος του σώματος.
Επιπλέον πρέπει να σημειωθεί πως κατά τη διάρκεια απώλειας βάρους ο κίνδυνος εμφάνισης χολολίθων είναι αυξημένος, γι’ αυτό πρέπει να χρησιμοποιούνται δίαιτες με μέτρια περιεκτικότητα σε λίπος.
4)Αρτηριακή υπέρταση. Εμφανίζεται σε ποσοστό 45-50%των υπέρβαρων ατόμων. Συνήθως συνδέεται με διαταραγμένη δράση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος. Παχυσαρκία και υπέρταση συνδυάζονται με καρδιακή νόσο. Πρέπει επίσης να αναφέρουμε πως η παχυσαρκία επηρεάζει τη λειτουργία του νεφρού με αποτέλεσμα την εμφάνιση υπέρτασης.
5)Καρδιακή νόσος. Μελέτες έδειξαν ότι αυξανομένου του ΒΜΙ αυξάνεται και η πιθανότητα εμφάνισης καρδιακής νόσου. Πιθανόν και η δυσλιπιδαιμία που εμφανίζουν τα υπέρβαρα άτομα να διαδραματίζει κάποιον ρόλο. Το καρδιακό βάρος αυξάνει ,αυξανομένου του σωματικού βάρους, απαιτώντας μεγαλύτερο καρδιακό έργο, πράγμα που συχνά καταλήγει σε μυοκαρδιοπάθεια και καρδιακή ανεπάρκεια, χωρίς την ύπαρξη σακχαρώδους διαβήτη, υπέρτασης ή αθηροσκλήρωσης.
6)Καρκίνος. Ορισμένες μορφές καρκίνου έχουν μεγαλύτερη επίπτωση σε υπέρβαρα άτομα. Οι άνδρες αντιμετωπίζουν αυξημένο κίνδυνο νεοπλάσματος του εντέρου ,του ορθού και του προστάτη. Στις γυναίκες τα νεοπλάσματα του συστήματος αναπαραγωγής και των χοληφόρων οδών είναι περισσότερο συχνά.
7)Ενδοκρινικές μεταβολές συνδυαζόμενες με την παχυσαρκία όπως αύξηση της λεπτίνης του αίματος, της θυρεοειδοτρόπου ορμόνης, της ινσουλίνης, IGF-1,των ανδρογόνων, της προγεστερόνης, των κυτοκινών, της φλοιοεπινεφριδιοτρόπου ορμόνης και κορτιζόλης και της δράσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος.
Παράλληλα παρατηρείται μειωμένη αυξητική ορμόνη, γκρελίνη και αδιπονεκτίνη. Οι παχύσαρκες γυναίκες παρουσιάζουν διαταραχές της έκκρισης της υποθαλαμικής GnRH και των υποφυσιακών LΗ και FSH που οδηγούν σε ανωορρηξία. Αυτό ,λοιπόν που αξίζει να σημειώσει κανείς, είναι η διαταραχή στην έκκριση των ορμονών.
Συμπερασματικά το τελικό αποτέλεσμα της αυξημένης μάζας λίπους είναι η αύξηση της νοσηρότητας και θνησιμότητας ανεξάρτητα από το ειδικό νόσημα που τη προκαλεί.
«Το στομάχι μου κι εγώ, ένας έρωτας ακόλαστος. Απαιτητικό, επιτακτικό, αχόρταγο. Με τυραννάει διαρκώς όλες τις ώρες της ημέρας και της νύχτας με μία περίεργη βουλιμία. Και τι απόλαυση, τι ηδονή ,τι ξέφρενη γλύκα όταν ενδίδω σε διατροφικές πανδαισίες.
Αυτή η άνευ όρων παράδοση στις ανάγκες του ουρανίσκου είναι ζήτημα ….άκρως προσωπικό.»
«Φαγητό= διασκέδαση, απόλαυση, συγκέντρωση της οικογένειας, επικοινωνία κουτσομπολιό, μάθημα ζωής-ένας μικρός ευτυχισμένος κόσμος. Στα ψυχρά φωτισμένα φαστφουντάδικα οι γεύσεις είναι τυποποιημένες.
Η μαγειρική όμως δεν έπαψε ποτέ να είναι μία απλή αλλά καθόλου ασήμαντη τέχνη της καθημερινότητας. Σμιλεύστε λοιπόν τον κατάλληλο πηλό για να σκαλίσετε το γλυπτό του εαυτού σας.»
Πηγές: Τσούκα Μαγδαληνή, Ειδικευόμενη Ιατρός, Τμήμα Ενδοκρινολογίας και Μεταβολισμού.
iatronet.gr